Deutsches Rechtswörterbuch (DRW): Dutzend

Dutzend

dosi(e)n, dos(s)yn, doszyn, dotzen, dutzat, dutzin, duze(n)t, thusin, thwzin, tosil, tossin, totzan, totz(z)en, totzet, tusan, tusin, tutzet; die Formen duzent und ähnliche gehören zum Teil zu tausend 
zwölf Stück (I) als Zählmaß

I allgemein
II bei Bestimmung der Großhandelsmindestmengen

II 1
  • nemand schall feil hebben ... nicht ringer als ... allerley dwelen by helen und by halven dossinen 
    1330 Fock,RügPommG. III 248
  • die is brengen vs vremdin steten ..., die sullen is vorkoufen bie deme techirn adit bie deme tosil 
    1336 CDSiles. VIII 20
  • sol nieman minder verkouffen danne ein halb totzan houpttuochen
    1336 ZürichStB. I 85
  • bi gantzen dosinen vorkopen
    1. Hälfte 14. Jh. GoslarStat. 103
  • hosen von B. ... furtragen den kaufenden mit ainem ganzen oder ainem halben tusan 
    1355 Wien/Keutgen,Urk. 360
  • waz sich czuhet czu thusin czal, daz schol man bi ganzen thusin [andere Lesart: dutzinen] vorkouffen, es mache denne ein man selber
    nach 1358 Rb.n.Dist. V 9 Dist. 12
  • mag der gast dem burger ... vorkowffen zammelkawffs ein thwzin zeidene schloer
    1375 KrakauZftO. 20
  • alleyne by den doszyne vorkoufen und nicht mynner
    15. Jh. Danzig(Hirsch) 183
  • nach der beschaffenheit der wahre an techer, zimmer, duzent ... verkauffen
    1678 MagdebKauflBrüdersch. 32
  • waaren, so bei lothen, dosinen, paaren und stücken geführet werden
    1679 RevalStR. I 385
II 2 kleines Dutzend (entspricht 12) im Gegensatz zum großen Dutzend (entspricht 144) 
  • de jungen in den kleten solen vorcopen ... paternostere bi cleynen dosinen 
    1346 Nowgorod(7 Fassungen) 136
  • gheste ... moghen verkopen ... eyn grot dosyn goltvel und sulvervel und nicht min
    1353 Lübeck/HansUB. III 483
  • vorkopen ... ein halff groth dosyn paternoster, ein heel riess papiers vnde nicht min
    oJ. ZSchleswHolst. 11 (1881) 367
III
mit Zugabe, entspricht 13 Stück
  • [1 engl. großes] dutzend 
    oJ. Klimpert,Lex.2 361
  • [Schweizer, Siercker, Lörchinger] dutzend 
    LothrWB. 115
IV
  • ducen huser
    oJ. Gallée,Vorstud. 49 [wohl irrig; WerdenUrb. I liest ein Wort; vielleicht zu dem Ortsnamen Dutzinchusen 13. Jh. WerdenUrb. I 314]
unter Ausschluss der Schreibform(en):
unter Ausschluss der Schreibform(en):