Deutsches Rechtswörterbuch (DRW): Judenhut

Judenhut

Sachhinweis: R. Strauß, The "Jewish Hat" as an Aspect of Social History (in: Jewish Social Studies 3, 1947, 15ff.). Abb. bei Liebe,Judentum 26 und 27
I als den Juden von christlicher Seite vorgeschriebene Tracht
  • die juden sullen juden hüete tragen in allen steten dâ si sint
    1275 (Hs. 14. Jh.) Schwsp.(W.) Art. 214
  • unde der selbe iude [Verkäufer an der jüdischen Fleischbank] sol einen iudenhůt ufe haben
    1276 AugsbStR. Art. 19 § 13
  • der jude sal nicht uz der synagogen ghen ane judenhut 
    Ende 14. Jh. GlWeichb. 438 Art. 135
  • der jud sol nicht aus der synagogen gen an judenhut 
    1449 Th. von Bocksdorff/Kisch,JewLaw 132
  • Kisch,ForschJud. 303
  • Kisch,Jews 296f. [zS.]
II als Schandmütze
  • [ein Wucherer soll Kirchenbuße tun] und eyn judenhut uff han
    1390 Seligenstadt am Main/GrW. I 504
  • vnd eynen gespizten judenhút sol er haben auf dem haúpt [der der Zauberei Überwiesene]
    1413/21 OfenStR. 178
  • man müst ieglichem [Wucherer] ain judenhuot für das hus slan
    1415/18 Netz V. 9080
  • 4 sh von dem judenhut den man brante zu machen
    1474 Rau,BeitrFrkf. 69 [als Schandmütze für einen zu Verbrennenden]
III als Zeichen jüdischer Händler und Gewerbetreibender und übertragen auf topographische Namen; Flur- und Häusername
vgl. Judenhaus
  • citra vicum, qui vocatur judenhut, in quo venduntur carnes rancee
    1332 ErfurtWeist. 87
  • fynnecht fleysch vnd das fleysch, das mit linkuchen gemest ist, ... sal man das hawen vnter dem judenhuess 
    1351 ErfurtZuchtbf. 113 [wohl verschrieben für judenhut (III), vgl. auch Kirchhoffs Anmerkung in ErfurtWeist. 87]
  • finnichtes ... vnd ander böses fleisch soll nirgends anders denn vnter dem iudenhut verkaufft werden
    1351 Erfurt/Haltaus 1053
  • ein dritteil an dem huse zum judenhut am obßmarkte
    1425 SpeyerKoB. 55v
  • juden-hut, ein leerer platz im Ober-elsaß, im stifft Murbach, ol. jaͤger-haus, jetzt steht darauf der markstein des Gebweiler stadt-baums, welcher ein judenhut auf der form jetziger granadier-kappen, von welchem zeichen der ort den namen behalten
    1741 Frisch I 492
--
übertragen auch Freibank
IV sächsische Münze, 1444ff. geprägt, die einen Helm mit einem Kopf als Helmschmuck zeigt, der wegen eines eigentümlich spitzen Hutes mit einer Pfauenfeder als Darstellung eines Juden angesprochen wurde
unter Ausschluss der Schreibform(en):
unter Ausschluss der Schreibform(en):